υπόηχοι

Ταλαντώσεις που διαδίνονται σε ένα ελαστικό μέσο, π.χ. αέρα, η συχνότητα των οποίων είναι χαμηλότερη από την πιο χαμηλή που μπορεί να γίνει αντιληπτή από το όργανο ακοής του ανθρώπου (16 παλμοί περίπου ανά δευτερόλεπτο). Ο ορισμός επομένως των υ. συνδέεται στενά με το κατώτερο όριο ακοής του ανθρώπου: σε μερικά ζώα, πραγματικά, η αίσθηση της ακοής επεκτείνεται στην περιοχή των υ., ενώ στον άνθρωπο οι υ. δεν παράγουν το συνηθισμένο ακουστικό ερεθισμό και μπορούν να γίνουν αντιληπτοί από τα διάφορα μέρη του σώματος. Από φυσιολογικής πλευράς, οι υ. προκαλούν στον άνθρωπο αισθήματα αδιαθεσίας, άγχους και κάποτε ναυτίας. Εξάλλου, ενώ είναι σπάνια τα φυσικά φαινόμενα που παράγουν υ. (ηφαιστειακές εκρήξεις, σεισμοί, μαγνητικές καταιγίδες κλπ.), οι τεχνητές πηγές είναι συνηθέστερες αν και ως προς την έκταση και την ισχύ αρκετά πιο περιορισμένες (υποηχητικά κύματα που παράγονται από τη διέλευση αυτοκινήτων και τραίνων, από την έξοδο των καυσαερίων των κινητήρων εσωτερικής καύσης κλπ.). Ένα από τα χαρακτηριστικά των υ. είναι ο μικρός βαθμός εξασθένησης που παρουσιάζουν διά μέσου της ατμόσφαιρας· επομένως οι υ. μπορεί να παράγουν, πέρα από ορισμένες τιμές έντασης, σημαντικά φαινόμενα ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις (ζημιές σε οικοδομές, διαταραχές λειτουργίας σε μηχανήματα και συσκευές που προσβάλλονται από ισχυρά υποηχητικά κύματα κλπ.). Σαν παράδειγμα του μικρού βαθμού απορρόφησης που παρουσιάζει η ατμόσφαιρα στους υ. μπορούμε να αναφέρουμε εδώ ότι, κατά την ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη στις 26-28 Αυγούστου 1883 στη νήσο Κρακατόα στην Ινδονησία, παράχτηκαν υποηχητικά κύματα που διαδόθηκαν σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, σε σημείο που να προκαλέσουν στις ευρωπαϊκές χώρες ταλαντώσεις στην ατμοσφαιρική πίεση, πλάτους μερικών χιλιοστών υδραργύρου.

* * *

οι, Ν

φυσ. κύματα παρόμοια με τα ηχητικά, αλλά με συχνότητα μικρότερη από 20 χερτς ανά δευτερόλεπτο και γι' αυτό μη αντιληπτά από το ανθρώπινο αφτί.

[ΕΤΥΜΟΛ. < υπ(ο)-* + ήχος].